H Φανή Σωφρονίδου είναι απόφοιτος του τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ Μετάφρασης του Πανεπιστημίου Paul-Valéry, με γνωστικό αντικείμενο την ιστορία των ελληνικών μεταφράσεων της γαλλικής λογοτεχνίας.

Έχει διδάξει λογοτεχνική μετάφραση στο τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και του ΑΠΘ.

Το 2022 ολοκλήρωσε τη μεταδιδακτορική της έρευνα στο ΕΚΠΑ με θέμα την ιστορία των μεταφράσεων και των μεταφραστών της γαλλικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα από τον εικοστό αιώνα έως τις μέρες μας.

To έργο του Φλωμπέρ Madame Bovary, «μυθιστόρημα κλειδί της νεωτερικότητας» κατά τον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, αριθμεί μέσα σε έναν ακριβώς αιώνα, αρχής γενομένης από την μετάφραση του Θεοτόκη (1923) έντεκα αυτοτελείς μεταφράσεις στην ελληνική γλώσσα. Οι δυο τελευταίες εκδοχές της μακράς αυτής μεταφραστικής αλυσίδας εκδόθηκαν τον ίδιο μήνα (Νοέμβριος 2023) με λίγες μέρες διαφορά, διαιωνίζοντας την εξ υπαρχής δυαδικότητα του τίτλου και την ορθογραφική ποικιλία των ονομάτων, και διεκδικώντας τον τίτλο των «ενεργητικών μεταφράσεων» σύμφωνα με τον Anthony Pym. Τον ίδιο ακριβώς μήνα – σύμπτωση; – έκανε πρεμιέρα στην Αθήνα, στο θέατρο Αποθήκη, το έργο του Φλωμπέρ σε ελεύθερη διασκευή.

Εντάσσοντας την παρούσα ανακοίνωση στο ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της αναμετάφρασης κλασσικών έργων και με απώτερο στόχο τη διερεύνηση της εκδοτικής και μεταφραστικής στρατηγικής την οποία υπηρετούν, οι δυο μεταφράσεις θα εξεταστούν κατά πρώτον α) ως εκδοτικό γεγονός (προφίλ του εκδοτικού οίκου, σειρά στην οποία ανήκει, στοχοθεσία του εκδότη ή του διευθυντή της σειράς, γενικότερη εικονοτεχνική εμφάνιση του βιβλίου: εξώφυλλο, οπισθόφυλλο, αυτί, συνοδευτικά κείμενα∙ υποδοχή από την κριτική και τον χώρο του βιβλίου εν γένει, κλπ.) β) ως μεταφραστικό εγχείρημα (πορτρέτο μεταφραστριών, παρακείμενα, συνεντεύξεις, και γ) ως κείμενα σε σχέση με το πρωτότυπο έργο (λειτουργικότητα, μακροδομή, μικροδομή, πολιτιστικοί ενδείκτες, τοπωνύμια, ανθρωπωνύμια κλπ).

Corpus

• Flaubert, Gustave, Madame Bovary, 1857
• Flaubert, Gustave, Η κυρία Μποβαρύ, μετάφραση Μαρίνα Κουνεζή, The Athens Review of Books, 2023.
• Φλομπέρ, Γκιστάβ, Μαντάμ Μποβαρί, μετάφραση Ρίτα Κολαΐτη, εκδόσεις Ψυχογιός, 2023

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Bᴇʀᴍᴀɴ, Antoine (1995), Pour une critique des traductions : John Donne, Gallimard, Paris.
• Brisset, Annie (2004), « Retraduire ou le corps changeant de la connaissance. Sur l’historicité de la traduction », Palimpsestes 15, Pourquoi donc retraduire ?, Presses Sorbonne Nouvelle, σ. 39-67.
• Even Zohar, Itamar (1986), «Polysystem studies papers in historical poetics and semiotics of culture», MSS, Ιερουσαλήμ.
• Gambier, Yves (1994), « La retraduction, retour et détour », Meta, τόμ. XXXIX, αρ. 3, σ. 413-417.
• Pym, Anthony (1998), Method in Translation History, St Jerome, Μάντσεστερ.
• Rodriguez, Liliane (1990), « Sous le signe de Mercure, la retraduction», Palimpsestes 4, Retraduire, Presses Sorbonne Nouvelle, σ. 63-78.
• Sofronidou, Fanny (2022), « L’histoire éditoriale des (re)traductions de Madame Bovary en grec », Chronotopos 4 (1).
• Whitfield, Agnes (2012), «Méthode et pratique du portrait : Sur les traces des traducteurs», Romanica Wratislaviensia LIX, σ. 175-184.
• Autour de la retraduction, επιμ. Peter Schnyder & Enrico Monti, coll. « Universités » Orizons, Παρίσι 2012.
• La Retraduction, επιμ. Robert Khan και Catriona Seth, PURH, Μον-Σαιντ-Αινιάν 2010.
• Retraducir : una nueva Mirada. La retraduccion de textos literarios y audiovisuales, Zaro Vera Juan Jesús e Ruiz Noguera Franscisco (επιμ.), Miguel Gomez Ediciones, Μάλαγα 2007.
• Retraductions - De la Renaissance au XXI ^e siècle, επιμ. Christine Lombez, Cécile Defaut, coll. « Horizons Comparatistes », Νάντη 2011.
• Κολαΐτη, Ρίτα, «Ο Γκιστάβ Φλομπέρ στο εργαστήριο της Ρίτα Κολαΐτη», (επιμ. Κ. Αγοραστός) Bookpress, 7 Νοεμβρίου 2023. https://bookpress.gr/stiles/sto-ergastiri/18494-o-gistav-flomper-sto-ergastiri-tis-ritas-kolaiti
• Παπαδήμα, Μαρία, Τα πολλαπλά κάτοπτρα της μετάφρασης, Νεφέλη, 2012.
• «Γουσταύος Φλωμπέρ», The Athens Review of Books, τεύχος 113, Ιανουάριος 2020, σ.34-46.