Η Φωτεινή Πατεινάρη εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ με αντικείμενο τη Λογοτεχνική Μετάφραση. Σπούδασε Γερμανική Λογοτεχνία, Μετάφραση και Παιδαγωγική στο ΑΠΘ και Δημιουργική Γραφή στο ΕΑΠ. Την ακαδημαϊκή χρονιά 2022-2023 έλαβε υποτροφία έρευνας από την DAAD και συνέχισε την εκπόνηση της διδακτορικής της διατριβής στο Freie Universität Berlin.

Έχει λάβει μέρος σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, ενώ συμμετέχει σε μεταφραστικά εργαστήρια και projects για την προώθηση της λογοτεχνικής μετάφρασης με κυριότερο το έργο της αν. καθ. Ανθής Βηδενμάιερ «Πορτρέτα μεταφραστριών και μεταφραστών» (ΑΠΘ).

Έχει συνεργαστεί με το ίδρυμα Heinrich Böll σε μεταφραστικά projects, καθώς και με το Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διερμηνείας και Μετάφρασης ΑΠΘ και εργάζεται ως ελεύθερη μεταφράστρια και καθηγήτρια γερμανικών.  

Σκοπός της εργασίας είναι να αναλύσει τις κοινωνικές διαδρομές των μεταφραστριών και μεταφραστών γερμανικής λογοτεχνίας στα ελληνικά, εστιάζοντας στον 21ο αιώνα, περίοδο κατά την οποία η γερμανική λογοτεχνία στον ελληνικό χώρο γνώρισε έντονες διαφοροποιήσεις. Επιχειρώντας μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση και συνδυάζοντας τις Περιγραφικές Μεταφραστικές Σπουδές με τη Θεωρία της Πρακτικής του Bourdieu (1983, 1990), η μελέτη εξετάζει τη μετάφραση ως κοινωνική πρακτική, που διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση habitus και κεφαλαίου των δυνάμεων του λογοτεχνικού πεδίου, μεταξύ των οποίων οι μεταφράστριες και οι μεταφραστές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο (Simeoni 1998, Sapiro 2013). Στο πλαίσιο αυτό η έννοια της κοινωνικής διαδρομής περιγράφει τις διαδρομές ζωής των μεταφραστ(ρι)ών ως κινήσεις ενσωματωμένες σε κοινωνικές αλληλεπιδράσεις εντός ενός πεδίου που εξελίσσεται διαρκώς, καθώς η δομή και η κατανομή των διαφόρων ειδών κεφαλαίου μεταβάλλονται (Bourdieu 2017: 215-216). Κεντρικά ερωτήματα που εξετάζονται είναι τα εξής: Ποια είναι η σχέση των μεταφραστ(ρι)ών με τη γερμανική γλώσσα και λογοτεχνία και υπό ποιες συνθήκες αναπτύχθηκε η σχέση αυτή; Πώς αναπαριστούν τα υποκείμενα της μετάφρασης την πρακτική και τις αλληλεπιδράσεις τους στο πεδίο και πώς τις συνδέουν με την πορεία τους σε αυτό; Πώς περιγράφουν τον ρόλο τους και το επάγγελμά τους; Για τους σκοπούς της μελέτης πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις σε βάθος με 20 μεταφράστριες και μεταφραστές γερμανόφωνης λογοτεχνίας. Η ανάλυση αποκάλυψε ως σημεία σύγκλισης στην πορεία τους τη βιωματική σχέση των μεταφραστ(ρι)ών με τον γερμανικό πολιτισμό μέσω της μετανάστευσης και την εξειδίκευση στη λογοτεχνία ως πολιτισμικό κεφάλαιο. Ταυτόχρονα, υπογράμμισε τις διαφοροποιήσεις ως προς τον βαθμό βιοπορισμού από τη μετάφραση και ως προς την αναπαράστασή της ως καλλιτεχνικής ή επαγγελματικής δραστηριότητας. Τέλος, ανέδειξε τη δημιουργία ιστοριών ζωής, οι οποίες δίνουν έμφαση στην κοινωνικοπολιτισμική και επικοινωνιακή αξία της μετάφρασης και κατ’ επέκταση των ίδιων των μεταφραστ(ρι)ών και συμβάλλουν κατ’ αυτόν τον τρόπο στην κατασκευή της αυτοεικόνας και του προφίλ του επαγγέλματος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Bourdieu, Pierre (1983). The Field of Cultural Production or the Economic World Reversed/ μτφρ. Richard Nice, Poetics, 12 (4-5), 311-356.
• Bourdieu, Pierre (1990). In Other Words/ μτφρ. Matthew Adamson. Stanford: Stanford University Press.
• Bourdieu, Pierre (2017). The Biographical Illusion (1986)/ μτφρ. Yves Winkin και
• Wendy Leeds-Hurwitz. Στο W. Hemecker & E. Saunders (επιμ.), Biography in Theory: Key Texts with Commentaries. Berlin, Boston: De Gruyter, pp. 210-216.  DOI: 10.1515/9783110516678-036.
• Sapiro, Gisèle (2013). Translation and Identity: Social Trajectories of the Translators of Hebrew Literature in French. TTR, 26 (2), 59–82. DOI: 10.7202/1037132ar.
• Simeoni, Daniel (1998). The Pivotal Status of the Translator’s Habitus, Target, 10 (1), 1–39.